“De werkelijkheid heeft mij niet meer nodig”. Deze zinsnede blijft door het hoofd van Leo spelen, zo schrijft hij in het kerkblad van maart 2013, in een verslag van de lezing die Henk Veltkamp destijds in een bijzondere dienst over “Stervenskunst, ziekte en troost” hield. Leo refereert aan het gedicht van Fernando Pessoa, dat u, net als het artikel zelf, hieronder kunt lezen.

Op 1 mei overleed Leo en op 8 mei was er een afscheidsdienst in onze kerk. Deze dienst was in besloten kring. Als buren van Leo waren wij, met nog enkele gemeenteleden, bij deze dienst aanwezig. Het was een bijzondere viering van het leven van Leo Benedictus Sajet. Met cd-muziek van Enno Voorhorst, Clannad en Ramses Shaffy kregen we projectiebeelden van de jonge Leo te zien, de “provo-Leo”, Leo als schipper, echtgenoot, vader, onderwijzer, en opa. Met persoonlijke en lieve woorden van dochter Annabel, schoondochter Jill, vriend Joost en enkele collega’s van school.

De kerk was overvol. Leo heeft bij leven veel mensen kunnen begroeten, zo stond er op het overlijdensbericht. Het was ook de uitdrukkelijke wens van Leo dat hij vanuit zijn eigen kerk werd begraven. Op zo’n allesbepalende dag hoort de kerk bij Leo. Onze dominee Roel Knijff gaf daar, ondersteund door organist Chiel Spaans, op indrukwekkende wijze vorm aan. We zongen het lied “Wat de toekomst brengen moge”, uitgekozen door Leo zelf. In de overdenking gaf Roel een mooi, persoonlijk betrokken beeld van Leo, met de kerk als vast anker, een veilige plek waar hij zo lang mogelijk wilde blijven komen. De kerk, waarvan het dak de vorm heeft van een omgekeerd schip, is passend bij Leo en symbool van vrijheid. Het was treffend, vertrouwd en voelde veilig. Niet alleen omdat de kerk van Leo tevens onze eigen kerk is, maar te meer omdat de uitgesproken woorden en klanken iedereen in deze kerk wisten te bereiken, gelovig, ongelovig, twijfelend of niet meer gelovig.

Foto W.K. WiechersOp de persoonlijk uitgesproken woorden volgde nog een prachtig, tevens door Leo zelf uitgekozen Joods-Sefardisch lied, gezongen door Astrid Duran met begeleiding van gitarist Manito. De persoonlijke verbondenheid was groot. Met velen, veel dorpsgenoten en veel gemeenteleden, brachten we Leo naar zijn laatste rustplaats, een plekje op het kerkhof dat hij zelf had uitgekozen. Het kon niet meer lente zijn…

We zullen Leo missen in onze gemeente, in ons dorp en als buurman. Velen hebben dat al verwoord. Maar: de lente is gekomen en “alles is werkelijk en alles is zoals het moet zijn”.

Gebke Vermeijden en Charl Lavel

Foto Kara VrielinkWanneer de lente komt… 

Wanneer de lente komt
En als ik dan al dood ben
Zullen de bloemen net zo bloeien
En de bomen zullen niet minder groen zijn dan het vorig voorjaar.
De werkelijkheid heeft mij niet nodig.

Ik voel een enorme vreugde
Bij de gedachte dat mijn dood volstrekt onbelangrijk isFoto Carina Harms

Als ik wist dat ik morgen zou sterven
En het was overmorgen lente,
Zou ik tevreden sterven, omdat het overmorgen lente was.
Als dat haar tijd is, wanneer dan zou ze moeten komen tenzij op haar tijd?
Ik houd ervan dat alles werkelijk is en alles zoals het moet zijn;
Daar houd ik van, omdat het zo zou wezen ook als ik er niet van hield.

Daarom, als ik nu sterf, sterf ik tevreden,
Want alles is werkelijk en alles is zoals het moet zijFoto Carina Harms

Men mag Latijn bidden boven mijn kist, indien men wil.
Indien men wil, mag men rondom dansen en zingen.
Ik heb geen voorkeur voor wanneer ik toch geen voorkeur meer kan hebben
Dat wat zal zijn, wanneer het zijn zal,

zal zijn dat wat het is.

 

© Fernando Pessoa

Uit: Onverzamelde gedichten/De Hoeder van de Kudden
Arbeiderspers 2003
Vertaling August Willemsen 

Lees ook: “In Memoriam Leo Sajet“, door ds. Roel Knijff, “Voor Leo” en “Dankwoord familie Sajet

Stervenskunst 1  Stervenskunst 2