“Dit Huis, een Herberg onderweg…”
Beleidsplan Protestantse Gemeente Engelen*
1. Inleiding
Onze gemeente maakt deel uit van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Op basis van de Kerkorde van de PKN behoort elke gemeente een beleidsplan ten hebben. In het beleidsplan wordt in de eerste plaats beschreven wat er in de gemeente gebeurt. Dat is veel! Een grote groep vrijwilligers draagt zijn steentje bij om de Protestantse Kerk in Engelen een levende kerk te doen zijn. Voorop staat dan ook het idee dat er al heel veel goed gaat in onze gemeente en het beleidsplan is dan ook zeker niet bedoeld als aansporing tot grote veranderingen. Een levende kerk moet zich ook aanpassen aan de veranderingen in de samenleving om ons heen. Voor zover dit mogelijk kan leiden tot beleidswijzigingen is dit aangegeven.
2. Geschiedenis
De Hervormde Gemeente te Engelen werd officieel opgericht (dat wil zeggen: met toestemming van de Staten van Holland) in 1641. Wij staan dus in een lange traditie! Met het vertrek in 1963 van ds. Melis (de 34e dominee sinds Johannes Broeckhuijsen in 1641 als predikant werd bevestigd) brak voor de gemeente een “domineeloos” tijdperk aan.
In de jaren ’70 was de gemeente zo klein geworden, dat de Provinciale Kerkvergadering overwoog de gemeente op te heffen. Er dreigde een structureel financieel tekort en er waren permanent vacatures in de kerkenraad. De oplossing daarvoor was, zo had de Provinciale Kerkvergadering bedacht, een samenvoeging van de Hervormde Gemeente te Engelen met die van Vlijmen. De kerkenraad van de gemeente te Engelen was tegen de samenvoeging en wees onder andere op de toekomstige uitbreiding van Engelen met zo’n 1.000 woningen. Dat overtuigde de Provinciale Kerkvergadering ervan de samenvoeging vooralsnog nog geen doorgang te laten vinden. Wel werd in 1973 besloten tot een combinatie van de Hervormde Gemeente te Engelen met die van Vlijmen en Drunen. In dat jaar trad ook één predikant voor de drie gemeentes aan. In 1990 besloten de drie gemeentes om de combinatie wel aan te houden, maar om voor elke gemeente afzonderlijk een eigen dominee, eventueel parttime, te beroepen.
3. Protestantse Gemeente Engelen
De Protestantse Gemeente Engelen is binnen het kader van het “samen op weg proces” in 2006 gevormd door het samengaan van:
– de Hervormde Kerk te Engelen;
– de wijk Engelen van de Gereformeerde Kerk van Drunen, Vlijmen en Engelen;
In 2009 werd de Protestantse gemeente Engelen formeel onderdeel van de Protestantse Kerk Nederland.
Elke zondagmorgen om 10.30 uur vindt in het kerkgebouw een dienst plaats. Deze diensten zijn het centrale en continue ontmoetingspunt van onze gemeente. De diensten vinden plaats onder verantwoordelijkheid van de kerkenraad van de Protestantse Gemeente Engelen met uitzondering van 3 zondagen in het jaar waarin de kring Den Bosch van de Doopsgezinde gemeente in Breda gebruik maakt van onze kerk. Er wordt naar gestreefd de laatste zondag in de maand een dienst te houden die een wat ander karakter heeft dan de “gewone” diensten. In deze bijzondere diensten worden er concerten en lezingen over actuele onderwerpen georganiseerd of is er ruimte voor meditatie. In deze bijzondere diensten komen ook veel mensen uit het dorp Engelen en haar omgeving.
4. Profiel
“Hoe is onze gemeente volgens u te typeren?”, was een vraag die aan de gemeente werd voorgelegd. Zoals te verwachten was, kwamen daar zeer uiteenlopende antwoorden op: warm, veelzijdig, pluriform, een kerk met groeistuipen, tolerant, een kerk die nog zoekende is maar ook al mooie vormen hanteert, serieus, open, oecumenisch, waren enkele antwoorden. Sommige antwoorden lijken elkaar zelfs tegen te spreken: zo werd onze gemeente als traditioneel beschreven, maar ook als onconventioneel en niet ouderwets.
Onze kerkelijke gemeente is een Protestantse enclave binnen een overwegend katholiek dorp. Dat betekent bijvoorbeeld dat de meeste kinderen van onze gemeente op één van de twee katholieke basisscholen van het dorp Engelen zitten. Op beide scholen is die katholieke identiteit overigens niet of nauwelijks merkbaar, wat het belang van goed functionerende kinderkringen binnen onze eigen gemeente onderstreept.
Onze gemeente is, als een van de weinige kerkelijke gemeentes, een groeigemeente. Dit is het gevolg van de uitbreiding van het dorp Engelen met de Haverleij, een exclusieve woonwijk aan de rand van het dorp. Op termijn verdubbelt het inwonertal van Engelen zich daardoor. De indruk bestaat dat het karakter van de gemeente niet wezenlijk is veranderd door de nieuwe aanwas van gemeenteleden: de gemeente karakteriseerde zich al door een bovengemiddeld opleidingsniveau van haar leden. Wat wel merkbaar is – maar dat hangt niet zozeer samen met de komst van nieuwe gemeenteleden als wel met een veranderde tijdgeest – is de afnemende rol die de kerk speelt in het leven van alledag. Zo is wekelijks kerkbezoek niet meer vanzelfsprekend. Ook het vinden van bijvoorbeeld personen die willen toetreden tot de kerkenraad is geen eenvoudige zaak. Dat neemt niet weg dat onze gemeente een behoorlijk grote kern van actieve, betrokken leden kent.
5. Kerkdiensten
De predikant en veel gastpredikanten gebruiken de oecumenische orde van dienst (drempelgebed en/of bemoediging, kyriegebed, gloria enz.). Vlak vóór of aan het begin van de dienst wordt een moment stilte ingelast om de kerkgangers de gelegenheid te geven zich voor te bereiden op het komende uur. Dit gebeurt door het aansteken van de paaskaars door de dienstdoende ouderling
De kerkdiensten door de eigen predikant zijn meestal gecombineerd met de aanwezigheid van de kinderkringen. Diensten met doop en avondmaal worden in principe door de eigen predikant geleid. De cantorij van de gemeente verleent 3 à 4 maal per jaar haar medewerking aan de dienst.
Eenmaal per jaar wordt een dienst met avondmaal gehouden die mede is gericht op jonge gemeenteleden. Daarnaast zijn de morgendiensten van Pasen en Kerst diensten voor jong en oud, waaraan kinderen en jongeren kunnen deelnemen. Tijdens deze diensten wordt in het algemeen kinderoppas georganiseerd.
Ongeveer acht keer per jaar wordt een bijzondere dienst gehouden, een laagdrempelige en culturele bijeenkomst zonder predikant, met een eigen bescheiden liturgie passend binnen de protestants christelijke traditie. Eén van de doeleinden van de bijzondere diensten is om mensen die het geloof niet afgezworen hebben, maar zich binnen de traditionele kerk minder thuis voelen, bij onze gemeente te betrekken. Het streven is om kinderen en jongeren ook op enkele zondagen te betrekken bij een bijzondere dienst.
In het rooster zijn enkele stilte/meditatie zondagen opgenomen. De ervaring leerde dat er in vakantietijd vaak te weinig kerkgangers zijn voor een kerkdienst. Daarom is de kerk deze periode enkele zondagen gesloten.
6. Overig gebruik van het kerkgebouw
De schoonheid van ons kerkgebouw zou gedeeld moeten kunnen worden met buitenstaanders. Daarom zou de kerk op enkele momenten in het jaar – in ieder geval op monumentendag – opengesteld moeten worden voor bezoekers. Dit biedt ook de gelegenheid onze gemeente naar buiten toe te presenteren en zo wellicht mensen te interesseren voor wat in onze gemeente gebeurt. Daarnaast zou het kerkgebouw ook een meer bindende factoor moeten zijn voor het dorpt Engelen en omgeving.
Mede om deze redenen is in 2012 een restauratieplan opgesteld om het kerkgebouw weer in goede staat te brengen maar tevens geschikt te maken voor multifunctioneel gebruik. De restauratie is voor ca 60% voltooid. In de slotfase zal het interieur nog aangepast worden.
Na de gehele restauratie is de “Oude Lambertus”, bijna 800 jaar oud, weer een monument dat in zeer goede staat verkeert. Met een vernieuwd interieur en eigentijdse faciliteiten biedt het onderdak aan de wekelijkse diensten van de Protestantse Gemeente Engelen en is het gebouw geschikt voor andere bijeenkomsten en evenementen. Hiervoor is een groeiende belangstelling. Als ‘huis van de stad’ vinden er regelmatig burgerlijke huwelijken plaats. Door de goede akoestiek is het geliefd voor culturele evenementen. De intieme sfeer maakt het een zeer geschikte ontmoetingsplaats voor kleinere gezelschappen.
Door het verbreden van de functie van de “Oude Lambertus” wordt de toekomst van monument versterkt en beter gewaarborgd.
7. Kinderen en jongeren
Kinderen
Voor de kinderen (0-12 jaar) binnen onze gemeente worden zogeheten kinderkringen georganiseerd. Eenmaal per maand vinden deze kinderkringen plaats gedurende een reguliere kerkdienst. De leiding van de kinderkringen wordt verzorgd door ouders.
Tijdens de kinderkringen wordt aan de hand van een thema dat ook in de reguliere kerkdiensten leidraad vormt (bijvoorbeeld het thema “Mozes”) een verhaal besproken en uitgewerkt (discussie, spelletjes, knutselen enz).
Jongeren
De kerkelijke jeugd van 12 jaar en ouder valt uiteen in twee groepen: een groep in de leeftijd van 12 tot en met 15 jaar en en een groep in de leeftijd van 16 tot en met 18 jaar. De predikant organiseert voor de jongeren in de eerste leeftijdscategorie (12-15) circa vijfmaal per jaar een thematische bijeenkomst/activiteit. De jongeren uit de tweede leeftijdscategorie (16-18) kunnen op eigen initiatief of dat van de predikant bijeenkomsten/activiteiten organiseren.
De communicatie met de jeugd vindt overwegend plaats via elektronische berichtgeving (e-mail). In het kerkblad en ook in de Tweeterp wordt met enige regelmaat verslag gedaan van de bijeenkomsten en activiteiten. In de aanloop naar bijzondere feestdagen (Kerst, Pasen e.d.) wordt de kerkelijke jeugd vanuit de beleidsgroep per e-mail geattendeerd op deze feestdagen.
8. Ouderen
Voor de ouderen in onze gemeente wordt twee keer per jaar een ochtendbijeenkomst georganiseerd en in de periode tussen het Kerstfeest en de jaarwisseling een door de diaconie georganiseerde eindejaarsbijeenkomst. De betrokkenen waarderen deze bijeenkomsten zeer. Het wordt plezierig gevonden dat deze ochtenden niet volgens strikte scheidslijnen zijn georganiseerd, maar dat de bewoners van het dorp Engelen, de Haverleij en de buitengebieden zich vermengen.
9. Ontmoeting en vorming
Op diverse wijze wordt binnen de gemeente gestreefd om de ontmoeting tussen gemeenteleden mogelijk te maken. Zo is er elke laatste dinsdagmorgen van de maand een “open herberg” voor gemeenteleden en andere belangstellenden, waarin koffie wordt geschonken en de predikant aanwezig is.
Koffie drinken
Iedere eerste zondag van de maand, bij bijzondere diensten en bij bijzondere gelegenheden is er na afloop van de dienst gelegenheid om in de kerk met elkaar koffie te drinken. Dit samenzijn geeft de gelegenheid om na te praten over de dienst en de onderlinge banden aan te halen, dan wel om nieuwe contacten te leggen.
Gemeentedag
Een maal in de twee jaar vindt er op zondag een gemeentedag plaats. De gemeentedag start in de regel met een overdenking, waarna door middel van een activiteit en/of lezing of excursie het middagprogramma wordt ingevuld. Op deze wijze hebben de gemeenteleden de mogelijkheid elkaar in een andere setting te leren kennen en te spreken.
Leerhuis
Twee maal per jaar wordt samen met de Sint Lambertusparochie een leerhuis georganiseerd. In het leerhuis wordt bijvoorbeeld dieper ingegaan op een bijbelboek of wordt aandacht geschonken aan beeldende kunst die een bijbelverhaal verbeeld. In de eerste plaats biedt een leerhuis de gemeenteleden de gelegenheid om kennis te verdiepen, maar daarnaast biedt het ook de mogelijkheid contacten met anderen te leggen.
De seniorenochtenden, de cantorij en het kerkblad, die elders nader staan beschreven, zijn uiteraard ook middelen om de communicatie tussen de leden en samenhang van de gemeente te versterken.
10. Oecumene
Tussen onze gemeente en de Sint Lambertusparochie in Engelen bestaat een goed contact. Tweemaal per jaar is er een vergadering tussen de kerkenraad en het bestuur van de parochie. Eveneens tweemaal per jaar is er een oecumenische dienst: in het voorjaar in ons kerkgebouw, in het najaar in de Sint Lambertuskerk. Verdere gezamenlijke activiteiten zijn het leerhuis, de jongerengroep en het verwelkomen en informeren van nieuw ingekomenen. Incidenteel vinden ook andere gezamenlijke activiteiten plaats. Er wordt niet actief gestreefd naar uitbreiding van de activiteiten die gezamenlijk met de Sint Lambertusparochie worden georganiseerd.
11. Diaconie
Door middel van de diaconie spant de kerk zich in voor armoedebestrijding en de zorg voor kwetsbare groepen in de samenleving. De diaconie in onze gemeente doet dit met name door het geldelijk ondersteunen van allerlei doelen. Het uitgangspunt daarbij is dat het vermogen van de diaconie niet behoeft toe te nemen. Jaarlijks worden dus de netto-inkomsten besteed aan diaconaal werk. Conform de richtlijnen van het Regionaal Dienstencentrum worden de gelden in een redelijke verhouding verdeeld tussen plaatselijk, regionaal/landelijk en wereldwijd werk. Gekozen is daarbij voor een beperkt aantal doelen, zodat bedragen van enige omvang kunnen worden gegeven. De diaconie ondersteunt het diaconaal werk van de predikant, het jeugddiaconaat en het College van Kerkrentmeesters.
In beperkte mate vindt – in stilte – individuele ondersteuning van gemeenteleden plaats. Nader beleid zal worden ontwikkeld, waarbij de gedachte is in bijzondere gevallen renteloze leningen voor kortstondige hulp te bieden. De nadruk zal liggen op het doorverwijzen naar de juiste instanties.
In elke kerkdienst, uitgezonderd de bijzondere diensten, vindt een diaconale collecte plaats. Enkele malen per jaar is de diaconale collecte bestemd voor een speciaal doel, vaak van Kerk in Actie, de landelijke organisatie van de PKN voor hulpverlening en evangelisatie. In de mededelingen voorafgaande aan de kerkdienst wordt dan informatie gegeven over dit doel. Ook zijn vaak folders en posters beschikbaar. De diaconie probeert verder bewustwording onder de gemeente inzake het diaconaal werk te bevorderen via bijzondere diensten.
12. Communicatie
De gemeente beschikt over een kerkblad dat tien keer per jaar verspreid wordt onder alle gemeenteleden. Naast een overzicht van de te houden diensten biedt het kerkblad ruimte aan overwegingen van de predikant en ingezonden stukken. Bovendien worden de leden daarin attent gemaakt op bijzondere activiteiten of bijeenkomsten van de gemeente. Van oudsher wordt het kerkblad tezamen met de gemeentes Drunen en Vlijmen uitgegeven.
Evenals in het kerkblad wordt ook in het plaatselijk huis-aan-huis-blad De Tweeterp een overzicht geplaatst van de te houden kerkdiensten. Het voornemen bestaat om dit communicatiekanaal beter te benutten om meer ruchtbaarheid te geven aan bepaalde activiteiten en/of bijzondere diensten.
De gemeente beschikt over een eigen website (www.kerk-engelen.nl). Het belang van communicatie via dit kanaal neemt toe. Daarnaast wordt voor specifieke berichtgeving o.a. over de ‘Muziek op Zondag”gebruik gemaakt van direct mailing.
*Concept 23 november 2015
